Zadania i obowiązki sądów a populizm w prawie karnym materialnym
Tomasz Sroka
Kraków 2025
DOI: 10.60677/kipk9788397470026
EBOOK OTWARTY DOSTĘP / OPEN ACCESS
Jak sądy powinny radzić sobie z populizmem prawnym?
Monografia prezentuje cechy populizmu w prawie karnym materialnym dotyczące procedury legislacyjnej i treści aktu normatywnego, na przykładzie ustawy z 7 lipca 2022 r. nowelizującej Kodeks karny.
W pracy wskazano zagrożenia dla praw i wolności obywateli, jakie wiążą się z obowiązywaniem – i ewentualnie stosowaniem przez sądy – przepisów będących przejawem populizmu penalnego, w szczególności regulacji sprzecznych z Konstytucją.
Autor wskazuje zadania i obowiązki, jakie stoją przed sądami zobowiązanymi do sprawiedliwego rozstrzygnięcia każdej sprawy.
Praca wykracza poza ogólne refleksje o konieczności współstosowania Konstytucji, prawa międzynarodowego i ustaw. Autor konstruuje wiele instrumentów prawnych, za pomocą których sędzia może w sposób efektywny wymierzać sprawiedliwość z zachowaniem gwarancji ochrony uczestników postępowania i równocześnie w oparciu o obowiązujące przepisy również wtedy, gdy budzą one wątpliwości konstytucyjne.
Prof. dr hab. Piotr Tuleja
Przeczytaj fragment
Ustawa z 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw w debacie publicznej jest określana przez przedstawicieli nauki prawa karnego jako populistyczna (a raczej przejaw populizmu penalnego). Jako „populistyczna nowelizacja prawa karnego” została zatytułowana jedna z ekspertyz przygotowanych w toku procedury legislacyjnej projektu tej ustawy, a na niezgodność procedowanej w Sejmie i Senacie ustawy z Konstytucją – jako jeden z przejawów populizm penalnego – wskazywał apel 173 naukowców specjalizujących się w naukach penalnych.
(…) Analiza zadań i obowiązków sądów w związku z przejawami populizmu w prawie karnym materialnym została skoncentrowana na trzech głównych zagadnieniach.
Po pierwsze, w rozdziale 2 zostały przedstawione ustrojowe zadania i kompetencje sądów związane ze sprawowaniem wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych, których wykorzystywanie może stanowić instrument przeciwdziałania zagrożeniom dla praw i wolności jednostek związanym z populizmem penalnym.
Po drugie, w rozdziale 3 i 4 zostały zaprezentowane konstytucyjne zasady wymiaru kary, których stosowanie przez sądy może być kluczowym mechanizmem racjonalizacji odpowiedzialności karnej oraz unikania nieproporcjonalnego karania jednostek, oraz sposób ich aplikacji przez sądy, ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia dla prawa karnego i konsekwencji obowiązywania zasady ochrony i poszanowania godności człowieka.
Po trzecie, szczególna uwaga w rozdziale 5 została poświęcona rekonstrukcji zadań i obowiązków, jakie mają sądy w toku postępowania wykonawczego, którego jednym z celów również winna być ochrona sprawcy czynu zabronionego przed negatywnymi konsekwencjami populizmu penalnego na etapie egzekucji środków reakcji prawnokarnej.