Książka jest pierwszym w polskiej literaturze karnistycznej, kompleksowym opracowaniem instytucji usiłowania udolnego i usiłowania nieudolnego – w aspekcie bezprawności i karalności czynu – na gruncie Kodeksu karnego z 1997 r.

Autor uwzględnia najnowsze osiągnięcia teorii prawa i nauki prawa konstytucyjnego, wykorzystuje literaturę zagraniczną oraz konfrontuje obowiązujące przepisy z wynikami badań akt sądowych. W książce zaprezentowano założenia nowej metody interpretacji zwrotów nieostrych na gruncie ustawy karnej, z odwołaniem się do zasad wykładni prokonstytucyjnej, która przyda się szczególnie przy istotnym w praktyce odróżnianiu czynów stanowiących niekaralne przygotowanie do przestępstwa od zawsze karalnego usiłowania.

Praca zainteresuje praktyków wymiaru sprawiedliwości: sędziów, adwokatów, radców prawnych, prokuratorów, będzie również punktem odniesienia dla akademików nauczających prawa karnego oraz studentów.

Michał Wantoła – absolwent studiów prawniczych (z wyróżnieniem) i studiów doktoranckich w katedrze prawa karnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kierownik projektu badawczego finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki w ramach konkursu Preludium 12. Prowadził badania m. in. w Instytucie Maxa Plancka Prawa Karnego Zagranicznego i Międzynarodowego we Fryburgu Bryzgowijskim. Autor kilkunastu opracowań z zakresu prawa karnego materialnego i procesowego. Aplikant aplikacji sędziowskiej, posiada również doświadczenie w pracy w kancelarii adwokackiej

Zawartość Strona

Wykaz skrótów 9
Przedmowa 11
Wprowadzenie 13

Część I. Podstawy analizy normatywnej w prawie karnym

Rozdział 1. Ogólne założenia teoretycznoprawne

1. Uwagi ogólne 23
2. Pojęcie, budowa i rodzaje norm prawnych 26
3. Przegląd wybranych koncepcji wykładni prawa 34

4. Interpretacja jako proces ustalania normy prawnej 41
4.1. Znaczenie procesu powstawania prawa dla jego stosowania 41
4.2. Fazy wykładni prawa 47
4.3. Rola przepisów Konstytucji w interpretacji prawa 58

5. Podsumowanie 64

Rozdział 2. Specyfika analizy normatywnej w prawie karnym

1. Konstytucyjne uwarunkowania procesu powstawania i stosowania prawa karnego 67
1.1. Pojęcie prawa karnego 67
1.2. Najważniejsze zasady konstytucyjne regulujące proces powstawania prawa karnego 70
1.3. Specyfika wykładni przepisów prawa karnego 78
1.4. Prawo karne jako obszar kolizji obowiązków ochronnych państwa 84

2. Struktury normatywne w prawie karnym 101
2.1. Uwagi wprowadzające 101
2.2. Różnice w strukturze normy sankcjonowanej i sankcjonującej 104
2.2.1. Subiektywne komponenty bezprawności i karalności 104
2.2.2. Pojęcie czynu i skutku w prawie karnym 120
2.2.3. Znaczenie okoliczności wyłączających odpowiedzialność karną 130
2.3. Inne struktury normatywne relewantne w obszarze prawa karnego 135

3. Podsumowanie 136

Część II. Konstrukcja usiłowania w perspektywie powstawania prawa karnego

Rozdział 3. Historyczny rozwój odpowiedzialności karnej za usiłowanie

1. O adekwatności metody historycznoprawnej i komparatystycznej 141
2. Kształtowanie się usiłowania jako formy przestępstwa 142
3. Przegląd teorii uzasadniających karalność usiłowania 151
4. Ewolucja instytucji usiłowania w prawie polskim 157
5. Podsumowanie 169

Rozdział 4. Determinanty określania przez ustawodawcę zakresu bezprawności i karalności usiłowania

1. Ogólne uzasadnienie bezprawności i karalności usiłowania 170
1.1. Uwagi wprowadzające 170
1.2. Usiłowanie udolne jako przestępstwo podmiotowego narażenia dobra prawnego 172
1.3. Specyfika konstrukcji przygotowania i usiłowania nieukończonego 185
1.4. Usiłowanie nieudolne 194

2. O możliwym zakresie karalności usiłowania 206
2.1. Znaczenie określenia zakresu karalności usiłowania 206
2.2. Karalność usiłowania w perspektywie wertykalnej 209
2.2.1. Kryteria ustawowego określenia początkowego momentu usiłowania 209
2.2.2. Możliwe sposoby określania początkowego momentu usiłowania 212
2.2.3. Sądowe doprecyzowanie początkowego momentu usiłowania 213
2.3. Karalność usiłowania na płaszczyźnie horyzontalnej 218
2.4. Konstrukcyjne aspekty określania zakresu karalności usiłowania 222
2.5. Modele wyłączania karalności usiłowania 229

3. Wymiar kary za usiłowanie w świetle konstytucyjnych zasad proporcjonalności i równości 236
4. Podsumowanie 240

Część III. Stosowanie norm prawnych dotyczących usiłowania w polskim porządku prawnym

Rozdział 5. Metanorma definicyjna

1. Artykuł 13 k.k. jako przepis wprowadzający definicję legalną usiłowania 247

2. Normatywne znaczenie definicji usiłowania w innych gałęziach prawa 253
2.1. Pozostałe działy prawa represyjnego 253
2.2. Inne gałęzie prawa 254

3. O pojęciu dokonania i formach przeddokonania czynu zabronionego 257
4. Podsumowanie 273

Rozdział 6. Norma sankcjonowana

1. Normatywne podstawy ustalenia normy sankcjonowanej w przypadku usiłowania 276
1.1. Znaczenie regulacji art. 13 § 1 k.k. dla ustalenia normy sankcjonowanej 276
1.2. Bezprawność usiłowania na gruncie prawa wykroczeń, karnego skarbowego i dyscyplinarnego 286

2. Specyfika normy sankcjonowanej ustalanej z wykorzystaniem art. 13 § 1 k.k. 291
2.1. Zakaz bezpośredniego zmierzania do dokonania zamierzonego przez sprawcę czynu zabronionego 291
2.2. Problem przestępstwa urojonego 314
2.3. Ewaluacja wybranych elementów normy sankcjonowanej właściwej dla usiłowania 317

3. Podsumowanie 325

Rozdział 7. Norma sankcjonująca

1. Perspektywa kwalifikacyjna 328
1.1. Normatywne podstawy ustalenia normy sankcjonującej właściwej dla usiłowania 328
1.2. Zamiar popełnienia czynu zabronionego 335
1.2.1. Uwagi ogólne 335
1.2.2. Ustalanie zamiaru w przypadku usiłowania 338
1.2.3. Problematyka zamiaru ewentualnego 344
1.2.4. Usiłowanie przestępstw kwalifikowanych przez następstwo 347
1.3. Bezpośrednie zmierzanie do dokonania czynu zabronionego 352
1.4. Brak dokonania czynu zabronionego 368
1.5. Usiłowanie szczególnych kategorii przestępstw 373
1.5.1. Uwagi ogólne 373
1.5.2. Tak zwane przestępstwa jednochwilowe 373
1.5.3. Typy narażenia dobra prawnego 374
1.5.4. Usiłowanie a pozorny zbieg przestępstw 391
1.5.5. Usiłowanie przestępstw z zaniechania 392
1.5.6. Formy współdziałania przestępnego 400
1.6. Czynny żal jako okoliczność wyłączająca odpowiedzialność karną za usiłowanie 413
1.7. Pojęcie przestępstwa a formy jego popełnienia 429

2. Perspektywa konsekwencyjna 438
2.1. Wymiar kary za usiłowanie 438
2.2. Usiłowanie nieudolne 444

3. Wybrane aspekty procesowe 455
4. Praktyka stosowania norm sankcjonujących usiłowanie 460
5. Podsumowanie 476

Zakończenie 481
Bibliografia 486
Summary 523
Zusammenfassung 526