Klauzula sumienia nauczycieli akademickich? Charakter prawny i zakres artykułu 275 ustęp 1a ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce

Abstrakt

Jednym z pierwszych efektów działania art. 275 ust. 1a ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce było umorzenie 5 września 2022 r. postępowania dyscyplinarnego w sprawie prof. Ewy Budzyńskiej przez Komisję Dyscyplinarną przy Ministrze Edukacji Narodowej. W opracowaniu przyjęto nieco odmienną od tradycyjnej strukturę rozważań ze względu na swoistą dwuczłonowość zagadnień. W pierwszej części omówiona zostanie sprawa dyscyplinarna prof. Budzyńskiej oraz propozycja oceny jej wypowiedzi w świetle przepisów PSWiN sprzed wprowadzenia pakietu wolności akademickiej, w drugiej części zostaną omówione nowo wprowadzony przepis art. 275 ust. 1a ustawy wraz z krytyczną analizą założeń przepisu, jego charakter prawny, a także negatywne konsekwencje nowelizacji w analizowanym zakresie. Rozgłos medialny niniejszej sprawy, jej znaczenie, podkreślane zarówno przez władze, przedstawicieli Kościoła, jak i szereg publicystów, każe raz jeszcze spojrzeć na uzasadnienie, charakter prawny i zakres przepisu art. 275 ust. 1a ustawy PSWiN z perspektywy jednej sprawy dyscyplinarnej. Należy zaznaczyć, że wspomniany kazus jest tylko punktem wyjścia dalszych analiz, które zostaną przeprowadzone przy zastosowaniu klasycznych metod interpretacji prawa polegających na wykładni tekstu prawnego, ustalenia jego ratio legis, wykazania jego nieracjonalności i sformułowaniu postulatu de lege ferenda. Przeprowadzona analiza pozwoliła na sformułowanie następujących wniosków: przepis art. 275 ust. 1 wspomnianej ustawy, stanowiąc ustawowe superfluum, jest swego rodzaju akademicką klauzulą sumienia, jego obecność w systemie prawnym wywołuje lub może wywołać wiele negatywnych konsekwencji, stąd postulat jego usunięcia.