Abstract
Two amendments to the Social Security Act (in 2009 and 2016) reduced the pensions of officers of the state security services who served during the communist era. This raises various doubts as to its compliance with the Constitution, particularly with regard to the punitive nature of the regulation, which falls within the scope of Article 42 of the Constitution and Article 7 of the European Convention on Human Rights. Relying on case-law from both the Constitutional Court and the European Court of Human Rights, the author puts forward the thesis that reducing pensions earned through service after 1989 constitutes punishment in the constitutional meaning, and that the amendment is therefore a form of collective criminal liability, which is prohibited by Article 42 section 1 of the Constitution and Article 7 ECHR.
References
Cychosz P., Konstytucyjny standard prawa karnego materialnego w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Kraków 2017.
Dąbrowski M., Odpowiedzialność funkcjonariuszy Policji i innych współczesnych formacji za pełnienie służby w organach bezpieczeństwa PRL – aspekty konstytucyjne, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2018, nr 2, https://doi.org/10.15804/ppk.2018.02.07.
Derlatka M., Opinia prawna w przedmiocie analizy projektu ustawy o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, 1 grudnia 2016 r., https://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/246880079E16A43BC1258090004A9632/%24File/1061-003.pdf.
Grabarczyk M., Uniformed Services Pension Amendment Acts in Poland as Part of State Politics of Memory, „Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej” 2019, nr 3, https://doi.org/10.36280/AFPiFS.2019.3.67.
Łybacka K., w: Biuletyn z posiedzenia Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych (nr 85), Komisji Polityki Społecznej i Rodziny (nr 98), nr 1575, Sejm VI kadencji, 2 grudnia 2008 r., https://orka.sejm.gov.pl/Biuletyn.nsf/wgskrnr6/ASW-85.
Nowicki M.A., Wokół Konwencji Europejskiej. Komentarz do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, Warszawa 2017.
Prus Ł., Służba na rzecz totalitarnego państwa jako przesłanka obniżenia zaopatrzenia
emerytalnego funkcjonariuszy zatrudnionych w organach bezpieczeństwa w latach
1944–1990, „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 2021, t. 43, nr 4, https://
doi.org/10.19195/2300-7249.43.4.35.
Rakowska-Trela A., Obniżenie emerytur funkcjonariuszy służb mundurowych nabytych począwszy od 1990 r. a standardy konstytucyjne, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2018, t. XL, https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/gdanskie_studia_prawnicze/article/view/3489/2813.
Rychlewska-Hotel A., Zasada nullum crimen sine lege jako wymóg przewidywalności konsekwencji prawnokarnych, Kraków 2019.
Schabas W.A., The European Convention on Human Rights. A Commentary, Oxford 2017.
Ślebzak K., w: Konstytucja RP. Komentarz, t. I, red. L. Bosek, M. Safjan, Warszawa 2016.
Śliwiński E., Odpowiedzialność karna w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2023, https://wuw.pl/data/include/cms//Odpowiedzialnosc_karna_w_orzecznictwie_Sliwinski_Emil_2023.pdf.
Śliwiński E., Ustawa proskrypcyjna (bill of attainder) w świetle Konstytucji USA, „Przegląd Konstytucyjny” 2022, nr 4, https://doi.org/10.4467/25442031PKO.22.030.16995.
Smoliński T., Tyska M., Stanowisko judykatury w sprawie zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy pełniących „służbę na rzecz totalitarnego państwa”, „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2022, nr 2, https://www.pwe.com.pl/czasopisma/praca-i-zabezpieczenie-spoleczne/stanowisko-judykatury-w-sprawie-zaopatrzenia-emerytalnego-funkcjonariuszy-pelniacych-sluzbe-na-rzecz-totalitarnego-panstwa,a849525724.
Sroka T., Prewencyjne pozbawienie wolności, Kraków 2021.
Sroka T., w: Konstytucja RP. Komentarz, t. I, red. L. Bosek, M. Safjan, Warszawa 2016.
Uwagi Sądu Najwyższego do rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, 9 grudnia 2016 r., BSA-III-021-525/16, do druku nr 1061, Sejm VIII kadencji, https://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/47A50D2CC87C2BD3C1258089004AF9B5/%24File/1061-001.pdf.
Uzasadnienie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, druk nr 1016, Sejm VIII kadencji, https://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/53FA7CE6D4F61375C1258076004E0921/%24File/1061.pdf.
Wróbel W., Zoll A., Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2014.

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
Copyright (c) 2025 Journal of Criminal Law and Penal Studies